Monday, September 29, 2008

MANGYAN DIN AKO… AMINADO AKO! (Ang Alamat ng Puting Mangyan) Sanaysay

Ayon sa alamat, ibig ni Bathala na magkaroon ng mga tao sa mundo. Humubog siya ng luad at isinalang iyon sa apoy. Nakalimutan niyang bantayan, nasunog iyon at lumitaw ang lahing Itim. Humubog pa ng luad si Bathala at muling isinalang sa apoy. Sa takot masunog, hinango niya agad iyon, kaya nahilaw – lumitaw ang lahing Puti. Sa huli, pinagbuti ni Bathala ang paghubog sa Luad, isinalang pa rin sa apoy at binantayang mabuti, kaya naging hustong-husto ang luto – at iyon ang simula ng lahing Kayumanggi!

Libong taon ang lumipas. Unang nangibabaw ang lahing Itim mula sa Africa hanggang Gitnang Silangan. Sumunod ang lahing Puti na nagpatatag ng kapangyarihan sa Europa at Amerika. Hanggang sa ngayon, hawak ng lahing Puti ang daigdig. Kasama sa mga sinakop nito at iniimpluwensyahan ang lahing Kayumanggi!

(Sinipi mula sa Password “Merah Tua” ni Efren R. Abueg)

Isa ako sa nag-aatubiling tumuklas ng lahing pinagmulan. Isa ako sa milyun-milyong tao na humahanap ng lahing pagkakakilanlan. Tubong Oriental Mindoro ang aking ina at tubong Quezon naman ang aking ama. Sa tuwing sasabihin ko sa aking mga kamag-aral, kaibigan at kakilala na taga-Mindoro ang aking ina, madalas nilang itanong sa akin ang ganito: Lahing Mangyan ka pala? Tila mapanghusgang tanong ngunit para sa akin ito`y mapanghamong pahayag. Basta ang sagot ko na lang ng may pagmamalaki: Oo, lahing Mangyan ako!

Ang Alamat ng Puting Mangyan na tinalakay ni Howie Severino noong Enero 28, 2008 ang isa sa mga dokumetaro ng I-Witness na pumukaw sa akin at talagang inabangan ko dahil may kinalaman ito sa lahing Mangyan – ang itinuturing kong lahing aking pinagmulan. Magaan ngunit mayaman sa kaalaman ang pamamaraan ng pagtalakay ni Howie sa dokumentaryong ito. Sa umpisa, inilarawan ni Howie Severino ang tradisyon at paraan ng pamumuhay ng mga Mangyan. Nakakatuwang isipin na nagawang ngumuya ng nganga ni Howie sa Mansalay na karaniwang ginagawa ng Lola ng aking ina. Madalas kasi ikuwento ng aking ina ang pamamaraan ng Lola niya sa pagnguya ng nganga. Sabi ng aking ina, isa sa matinding dahilan kaya nagnganga ay para maprotektahan sa lamig ang katawan ng Mangyan. Kaya kahit nakabahag lamang ang mga Mangyan, hindi sila giniginaw at ito ang epekto ng nganga.

Sa bayan ng Panaytayan, nalaman ni Howie ang katotohanan na hindi lamang pala alamat ang tungkol sa mga Olandes na namumuhay kasama ang mga Mangyan – sila ang tinatawag na lost tisoys sa Mindoro.

Ayon sa sinasabing alamat, Olandes ang tawag sa grupo na nagmula sa lahi ng mga mandaragat mula sa Holland. Lumubog diumano ang barko nila mula sa Europa kaya napadpad sila sa dagat ng Mindoro. Isa na marahil ito sa sinasabi ng batikang manunulat na si Efren Abueg sa kanyang akdang Password Merah Tua na: Ang pangingibabaw ng lahing Puti ang nagpatatag ng kapangyarihan sa Europa at Amerika. Hanggang sa ngayon, hawak ng lahing Puti ang daigdig. Kasama sa mga sinakop nito at iniimpluwensyahan ang lahing Kayumanggi.

Malinaw sa mga pahayag ni Abueg na naglakbay o patuloy na naglalakbay patungo sa Pilipinas ang mga lahing Puti para maimpluwensyahan ang lahing Pilipino. Subalit sa dokumentaryo na tinalakay ni Howie, nagkaroon siya ng pagkakataong matagpuan at makilala ang isang paring Olandes na nagtungo sa Pilipinas at nakapangasawa ng Mangyan. Taliwas sa kakayahang mang-impluwensya ng mga Puti, ang paring Olandes na ito ang siya pang naimpluwensyahan ng kultura at mga tradisyon ng mga Mangyan. Nagkaroon siya ng apat na anak sa Mangyan at ang Olandes na ito ang isa sa tagapagtaguyod at tagapagpanatili ng mga tradisyon ng mga Mangyan, kasama na rito ang paraan ng pagsulat - panitikan, musika at ang ikinabubuhay nila- ang paghahabi.

Walang pasubali na totoo at hindi lamang alamat ang mga Puting Mangyan sa Mindoro. Nananatiling buhay na grupo ang mga Mangyan na ngayon ay hindi lamang kulay kayumanggi kundi may mga tisay na rin tulad ng mga naging anak ng paring Olandes. Sa dokumentaryo, isa sa mga anak ay si Anya na hindi kakikitaan ng hiya na siya ay isang Mangyan. Bagamat hindi na nakabahag, dala marahil sa pakikiagapay sa kontemporaryong lipunan at mabilis na paglaganap ng globalisasyon – bukas pa rin ang kanyang puso na tanggapin ang kultura at tradisyon ng isang Mangyan at magiliw na nakikisalamuha sa mga kalahing Mangyan.

Ang mga Mangyan ay kabuuang ebidensya ng katutubong lahi sa Pilipinas. May mapagkakakilanlang gawi, tradisyon at paniniwala, May mga tinipong yaman (materyal at di-materyal) at bahagi ng lipunang ating ginagalawan.

Kaya ako bilang isa sa mga may lahing Mangyan ay hindi ko tinatangkang magkibit-balikat tungkol sa mga usaping may kinalaman dito. Para sa akin, bawat lahi ay natatangi, hindi kailangang talikuran, hindi kailangang ikahiya at bagkus ay dapat pang ipagmalaki.

Hindi niyo man ako nakikita na nakatira sa kabundukan, nakabahag at kasamang nakikipamuhay sa lahing Mangyan. Ito ay dahil sa malaking pagbabago ng lipunan. Nagiging modernisado at sibilisado ang mundo at walang humpay ang pag-agapay natin dito. Ang mahalaga sa ngayon ay nananatili ang mga kinabihasnan nating lahi o lipi at nananatili ito sa ating puso at isip, saanman at anuman ang ating marating.

39 comments:

Unknown said...

Punung-puno ng kaalaman ang bawat talata ng akdang ito.Dito ay nakapaloob ang damdaming makabayan ng isang batang Mayan na taas noong ipinagmamalaki ang liping kinabibilangan .Kahit na may ilang mga taong mapanghusga ay hindi niya ito pinakikingggan bagkos ay buong pagmamalaki niyang sinasabi OO Mangyan AKO!!!

Unknown said...

kahit ano pa man ang lahi, kinasaynayan o pinanggalingan ng isan gtao ay dapat nating tanggapin ng lubusan at buong puso.

-BsPsychology1-4

Mariel Joyce Portillo said...

Maayos ang pagkakatalakay ng sanaysay. Mayroong wastong pagkakasunod-sunod. Mayaman sa kaalaman. Dahil dito, naiparating ng maayos ang impormasyong-- ang mangyan ay isa sa mga natatanging lahi. May maipagkakakilanlang gawi, tradisyon at paniniwala. At maimpluwenyahan man ito ng globalisasyon, mahalagang manatili pa rin ang kabihasnan ng lahi. Mahalagang maging magiliw sa pagtanggap nito at ipagmalaki sa buong mundo tulad ng may akda.

Unknown said...

Dahil sa modernisasyon , maraming tao na ang nakakalimot sa mga sinaunang tao na kanilang pinanggalingan na naging sanhi ng iba't ibang pambabatikos at diskriminisasyon sa kanila.Ngunit pinatunayan dito ng isang bata na kahit ganoon ang tingin sa kanya ng iba , kanya pa rin itong ipinagmamalaki sapagkat alam niyang nagmumula rin siya sa isang lahi ng Pilipino.

Unknown said...
This comment has been removed by the author.
Unknown said...

Huwag dapat nating bigyan ng pangungutya ang mga pinanggalingan ng mga tao. Sa mga tao naman dapat tularan nila ang bata sa sanaysay na ito at taas noo nilang isigaw kung ano sila at saang lahi sila galing.

Unknown said...

Mula noon hanggang ngayon ay isyu pa rin ang diskriminasyon ng bawat lahi. Sa totoo nga lang ay hindi lang sa lahi kundi pati na rin sa bawat bansa, relihiyon, kasarian, at marami pang iba. Ang mga ito ay hindi dapat maging hadlang sa bawat buhay ng mga tao. Lagi nating tandaan na lahat ng tao ay gustong nirerespeto.

Unknown said...

Wala sa pinanggalingan ang husay ng isang tao, bagkus ay dapat pa niya itong ipagmalaki at hubugin upang maipamalas niya ang mga naitatagong kahusayan na nagmula sa kanyang bayan.

BsPsy 1-4

Unknown said...

Napakalaman ng ipinahayag ng sanaysay. Punong-puno ito ng impormasyon tungkol sa lahing Mangyan.

Bawat lahi ay natatangi na nagiging pagkakakilanlan ng bawat isa sa atin.

Napakaganda, maging kami'y hindi nakapanood ng dokyumentaryo'y napulot namin ang kaalaman tungkol dito.

Ipagpatuloy ang pagmamalaki na ika'y lahing Mangyan! Lahat tayo'y ipagmalaki ang ating lahi dahil ito'y iba sa lahat.

Unknown said...

Tiwala lang sa sarili at sa bayang kinalakihan. Pero kahit na ganun ay nahubog pa din at ginamit ang kanyang kaalaman para maipakita at maipamalas ang kanyang galing. :)



-BSPSYCHOLOGY 1-4

Unknown said...

Ang kagalingan ng isang tao ay walang kinalaman sa pinanggalingan niya. bawat isa sa atin ay may tinatagong kahusayan. Ano mang lahi meron ka ipagmalaki mo ito at ipakita ang iyong tunay na kagalingan.

Unknown said...

Ang pagkakagawa ng sanaysay ay may pinagbasehan. Magkahalong impormasyon, emosyon at opinyon ang naipakita ng may akda. Hindi maikukubli ang pagmamahal nito sa kanyang pinagmulan. Isa rin sa mga inilarawan niya ay ang yaman ng ating bansa sa mga kultura at tradisyon, pilitin man tayo maimpluwensyahan ng ibang lahi, mananatili pa rin sa atin ang pagka kayumanggi. Iba iba man man ng katawagan sa ating lahi bunsod ng hiwa-hiwalay na lalawigan ngunit iisang lahi lamang ang ating pagkakakilanlan at ito ay ang pagiging isang Pilipino.

Unknown said...

Ang sanaysay ay puno ng kaalaman at aral.Ito ay may halong emosyon at opinyon ng may akda tungkol sa kultura at tradisyon ng mga Mangyan.Madalas, sila ay nababalewala ngunit hindi alam ng marami na mayroon silang mga bagay na wala sa mga taong humuhusga sa kanila.

Bawat tao ay may kanya-kanyang kakayahan at kagalingan.Saanmang dako ka nanggaling, tiyaj na mayroon kang maipagmamalaki mula sa iyong sarili.

Unknown said...

maganda itong basahin! maraming matututunan at ma-rerealize

Unknown said...

Ang sanaysay na ito ay nakapagbahagi ng kaalaman sa akin ukol sa mga Mangyan. Marami sa atin ang salat sa ideya ukol sa mga Mangyan o kahit ano mang katutubo dulot na rin ng mabilis na modernisasyong nagaganap. Masyado nang nagiging malayo ang agwat natin sa kanila dahil iba rin ang turing natin sa kanila. Ngunit ang akdang ito ay gumising sa natutulog kong diwa ukol sa kanila.
Silang hindi natin karaniwang nabibigyan ng pansin, sila pa itong mismong may malaking naiaambag sa ating pagka-Pilipino. Nabatid ko sa akdang ito na kumpara sa ating mga nakatira sa kabihasnan, sila ang may mas karapatang tawaging Pilipino dahil sa kanila natin makikita ang tunay na gawi ng tunay na Juan. Kahit lipas na sa panahon ang mga bagay na pinahahalagahan nila, masasabi kong napakahalaga ng mga bagay na iyon dahil doon natin makikita ang tunay na esensya ng pagiging Pilipino. Nape-preserba ang tunay na diwa, kultura at katangian ng isang Pilipino.

Unknown said...

Ang kwento na ito ay kakapulutan ng aral na magagamit natin sa ating buhay. Kailangan natin ipagmalaki kung ano pa tayo at huwag ito ikahiya.

Gerald Aloc BSA 1-15 said...

Lahat tayo ay may sari-sariling kakayahan walang kinalaman kung ano/saan ang ating pinanggalingan at kung saan tayo nagmula.

Unknown said...

ito ay puno ng emosyon. nagtataglay din ito ng opinyon ng may akda.

Unknown said...

Hindi natin mapipigil ang pagbabago. Nasa sa atin pa rin kung anong desisyon ang ating susundin, tama man o mali. Huwag ikahiya ang sarili. Kaya nga, dapat ipagmalaki kung anu man o saan tayo nanggaling. Huwag maiinggit sa iba, dahil lahat tayo ay nilikha ng Diyos na kanyang kawangis.

Unknown said...

Ang sarap dinggin ang sanaysay na ito dahil hindi niya pinagkait na mangyan siya, at dapat na huwag natin ito ikahiya.

Unknown said...

Dapat tayo makontento at maging masaya kung anu man ang binigay sa atin ng Diyos. Huwag ikahiya ang sariling kulay kung alam mo sa sarili mo na di ka gumagawa ng mali at ika'y mabuti. Nakakalungkot lang isipin na may mga taong sadyang mapanghusga. :(

Mikhaela Calcita said...

Ipinakita dito ang pagkakaroon ng lakas ng loob upang mapatunayan na kahit isang bata lang siya kaya niyang ipagtanggol, ipagmalaki, at panindigan ang isang tunay na Pilipino. Hindi basehan ang kulay ng isang tao upang malaman ang abilidad ng bawat isa. Ang bawat isa rin sa atin ay pinapagpala ng iba't ibang talento/kagalingan upang hubugin at gamitin sa tama.

-Mikhaela Andrea Calcita
BSPsychology I-4

Unknown said...

kahit ano pa ang lahi ng mga tao. tandaan nyo, pare pareho tyong tao.

Unknown said...

Humahanga ako sa may-akda dahil hindi niya ikinahiya ang kanyang pinagmulan. Maaaring kutyain siya ng iba dahil sa kanyang lahi ngunit matapang siya at ipinagmamalaki pa na siya'y isang Mangyan.

Unknown said...

Hindi natin dapat na maliitin o kutyain ang anumang lahi sa ating bansa, nasa iisang bansa tayo, pare-pareho tayo at pantay-pantay..
Anuman ang lahing pinagmulan mo, buong pagmamamlaki mong ipakilala ang sarili mo sa kahit na kanino, hindi mo dapat ikahiya ito.
-- ito ang aking natutunan sa may-akda nitong iasang napakagandang sanaysay. :)

Unknown said...

Tulad ng naging komento ng nakararami, hindi natin dapat ikahiya kung anong lahi ang ating pinagmulan bagkus ay ipagmalaki natin ito ng buong puso.

Unknown said...

Kung Anu Man Ang Ating Pinaggalingan O Pinagmulan , Ito Ay Ang Sumasalaming Sa Ating Kasalukuyan .. Mahalaga Ang Ating Pinagmulan Dahil Kundi Dahil Dito Wala Tayo Sa Kasalukuyan .. Magkakaiba Man Ng Lahi , Pare-Parehas Lang Tayong Tao .. Kya Walang Dpat Ikahiya , Ipagmalaki Dapat Ang Ating Pinagmulan .. Wag Tayong Magpagil Sa Pagbabago , Matuto Tayong Makuntento Sa Kung Anung Meron At Wag Ng Maghangad Ng Labis ..

ghie ghie said...

Saan ka man galing. Lahat tayo ay pantay pantay. Sa paningin ng diyos tayo ay magkakauri. Wag kahiya kung sino ka, wala kang kwentang nilalang kung kakalimutan mo ang iyong pinagmulan.

Irene Joy Geroy BSPsy 1-4

ghie ghie said...

Saan ka man galing. Lahat tayo ay pantay pantay. Sa paningin ng diyos tayo ay magkakauri. Wag kahiya kung sino ka, wala kang kwentang nilalang kung kakalimutan mo ang iyong pinagmulan.

Irene Joy Geroy BSPsy 1-4

Unknown said...

Ginsing ng sanaysay ang damdamin ng mga Pilipino upang ipagmalaki ang kanilang lahi. Ano man, saan man sila nagmula, wag silang dapat hindi mahiya bagkus ay ipagmalaki pa natin ito.sang – ayon ako sa author nito na nakakaapekto ang mga tao sa paligiid kung bakit ikinakahiya ng iba ang pagiging mangyan. Maari itong matawag na racial discrimation.

Unknown said...

Ipagmaaki ang iyong naturang lahi , gisingin ang iyong pagka makabayan :)
iilan lamng yan sa nais iparating ng akda , nakatutwa dahil kahit sa panahng marami ng umuusbong na kung ano-ano lalo na sa odrnong pnahon nakuha parin na ipagmalaki ang kaniyang LAHI :))

Unknown said...

Hindi sa ating lahi nakikita kung ano tayo. Hindi rin sa kulay ng ating mga balat. Pati na rin sa ating pananalita. Ito'y nasa ating puso at alam nating lahat na tayo ay galing sa iisang Diyos. Taos puso nating tanggapin na tayo'y iisa lamang, magkakahiwalay man. :)

mark diorico said...

Maganda ang pagsasalaysay ng may-akda sa tunay na kalagayan ng ating mga katutubo sa panahon ngayon. Ang pagsasalaysay rito ay hindi kakikitaan ng pagkampi kaninuman. Bilang Pilipino, hindi dapat isinasantabi at hindi binibigyang atensyon ang mga bagay na ito sapagkat sila ay bahagi ng ating kasaysayan na tunay na maipagmamalaki.

Myra Togonon said...

Puno ng kaalaman ang sanaysay na ito na nagpapakita na di dapat natin biru-biruin ang mga Mangyan sapagkat sila'y ating kalahi. Ang impresyon kase ng iba kapag sinabing Mangyan ay ang mga pagala-galang mga tao sa kalsada, nanghihingi ng limos. Masaya ako at nalaman kong mayroon palang dokumnetaryo si Howie Severino na nagpapakita na ang mga Mangyan any di lamang basta mga taong tumakas sa isang bahagi ng kabundukan kundi sila ay mayroong malalim na pinagmulan at hitik ang kanilang kultura.

Unknown said...

mula pa noon hanggang ngayon may nangyayari pa ring diskriminasyon..
sana kahit iba iba ang ating pinanggalingan,ang ating kultura at lahi,dapat natin itong tanggapin ng buong puso..

Mary Joy Urminita said...

Malaman ang sanaysay na ito. Bawat talata ay maayos ang pagkakatalakay. Msasabi kong may mapupulot na aral ang mga magbabasa ng sanaysay na ito. Kailangan nating ipagmalaki kung ano man at kung sino man tayo at huwag natin ito ikahiya.

Unknown said...

ikatuwa natin sila dahil na-preserve nila ang tunay na kultura ng pilipino. Marapat silang hangaan dahil hindi sila nagpadala sa mga hamon ng kanilang kapaligiran.

Unknown said...

Pnung-puno ng kaalaman at marami rin akong natutunan.Dapat na ipagmalaki mo kung ano ang kulay mo o ang lahi mo.

Anonymous said...

Sir yun pong sinasabi ninyo na olandes na pumunta dito sa mindoro, ay totoo po yan, nakatira yan sa mga bundok at kweba ng Mt. Naapog, (Pinaniniwalaan naming buhay na bundok) Dyan sila nagtago sila ay mga bilanggo na napadpad dito sa mindoro, marami sa kanila matatapang, kumakain ng mga balinghoy ng tanim ng mangyan, sa ngayon wala na sila, matagal na ilang daang taon na yan ang nakalipas pero yan ay hindi lamang kwento para sa amin, ... Si father Postma po yun yung holland na nakapag asawa ng mangyan, madalas magmisa sa amin noon, pero matanda na ngayon..... Magbasa po kayo ng Lahing Mangyan (book) V.1,2,3,4 mga librong isinulat nya!!!! nandun yan lahat!!!! :)